در تاریخ 21 فوریه‌ی 2023 (4 اسفند1401) اندیشکدهی «مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌الملل (CSIS) آمریکا» گزارشی با موضوع کمک‌های اقتصادی-نظامی امریکا به حکومت اوکراین منتشر کرده است. در این گزارش به علل نیاز مبرم کی‌یف به این کمک‌ها و میزان آن اشاره و موانع فنی و سیاسی بر سر راه این کمک‌ها بررسی شده است. در نهایت هم دو پیشنهاد برای بهبود روند ارائه‌ی کمک‌های مالی-نظامی امریکا به اوکراین ارائه شده است.
اما شاه‌بیت این گزارش تأکید بر تغییر سیاست‌های حمایتی امریکا از اوکراین است. تغییری که محصول تلاطم ناشی از پررنگ‌تر شدن تاثیرگذاری جمهوری‌‌خواهان راست‌گرا و جریانات چپ در کنگره و سنای امریکا است.
نویسنده‌ی این گزارش سرهنگ بازنشسته مارک کانسیان مشاور اندیشکدهی CSIS است. سرهنگ کانسیان فارغ‌التحصیل دانشکده‌ی تجارت هاروارد است و سابقه‌ی 30 سال فعالیت رزمی در سپاه تنفگداران ارتش آمریکا در ویتنام و عراق را دارد. وی همچنین 7 سال در پنتاگون به‌عنوان مدیر بخش مدیریت و بودجه فعال بوده است. سرهنگ کانسیان مولف بیش از 40 جلد کتاب در زمینه‌‌های عملیاتهای نظامی، بودجه و استراتژی‌های نظامی است.
مقدمه
مخالفت با ارائه‌ی کمک‌های مالی-نظامی به اوکراین در آمریکا در حال افزایش است. این مخالفت‌ها در تابستانِ پیشِ رو، زمانی که کمک‌های اختصاص‌یافته‌ی کنونی پایان یابد، امریکا را به صحنه‌ی یک نبرد سیاسی تبدیل خواهد کرد؛ نبردی که هرچند ممکن است منجر به ادامه‌ی روند اهدای کمک‌های مالی-نظامی به اوکراین شود، اما بی‌تردید با تغییراتی همراه خواهد بود. تغییراتی ناشی از ادامه‌ی تقاضاهای تسلیحاتی اوکراین و در نتیجه تضعیف ذخایر تسلیحاتی غرب. این تغییر روند نهایتاً خود منجر به تغییر در سیاست حمایتی از اوکراین خواهد شد.
لزوم حمایت تسلیحاتی–مالی از اوکراین
اوکراینی‌ها به سه دلیل عمده به کمک‌های تسلیحاتی نیازمند هستند:
- تجهیز نیروهای جدید
- جایگزینی تسلیحات ازدست‌رفته در طول جنگ
- تأمین مصرف روزانه‌ی مهمات
به گفته‌ی کانسیان، اوکراین در طول یک سال گذشته، 457 عرّاده از مجموع 858 تانک، 478 عرّاده از مجموع 1184 نفربر و 247 قبضه از مجموع 1800 توپ خود را از دست داده است.
از طرف دیگر اوکراینی‌ها در طول یک سال گذشته نیروی نظامی خود را 2 برابر کرده‌اند.
در کنار این دو موضوع، یعنی خسارات وارده و افزایش حجم نفرات ارتش، میزان مصرف مهمات نیز مهم است.
اوکراینی‌ها روزانه 3 هزار گلوله‌ی توپ شلیک می‌کنند که معادل 90 هزار گلوله در ماه است. باید به این موضوع توجه شود که این تعداد برابر است با کل گلوله‌ها‌ی توپ تولید شده در آمریکا در سال 2021 است.
میزان کمک‌های مالی–نظامی امریکا به اوکراین
امریکا تا پایان سال 2022 مجموعا 113 میلیارد دلار به جنگ اوکراین اختصاص داده است. کمک‌هایی که یا تماماً مصرف شده‌اند یا همچنان در حال مصرف شدن اند. این کمک‌ها در 4 دوره‌ی زمانی به اوکراین اختصاص یافتند:
13 میلیارد دلار در ماه مارس 2022
40 میلیارد دلار در ماه می 2022
14 میلیارد دلار در ماه سپتامبر 2022
45 میلیارد دلار در ماه دسامبر 2022
مجموع رقم‌های فوق برابر با 112 میلیارد دلار است ولی CSIS مجموع کمک‌ها را ۱۱۳ میلیارد دلار برآورد کرده است. عملیات نظامی ویژه‌ی روسیه در اوکراین در 24 فوریه‌ی 2022 آغاز شده اما در مقاله‌ی CSIS محاسبه‌ی میزان کمک‌های مالی-نظامی امریکا از ماه مارس 2022 شروع شده است. احتمالاً 1 میلیارد دلار در هفته‌ی اول جنگ یا هفته‌های منتهی به جنگ به اوکراین اختصاص یافته است.
از مجموع 113 میلیارد دلار مذکور، 50 میلیارد دلار به کمک‌های تسلیحاتی-نظامی اختصاص یافته است. رقمی که شامل هزینه‌ی تسلیحات انتقال داده شده از ذخایر ارتش امریکا به اوکراین، تسلیحات جدید ساخته شده و آموزش نیروهای اوکراینی می‌شود.
نوع تسلیحات ارائه شده به اوکراین
تسلیحاتی که در قالب 50 میلیارد دلار کمک نظامی به اوکراین اهدا شده شامل مهمات، سیستم‌های راکت‌انداز مانند HIMARSو سیستم‌های پدافندی مانند Patriot و تانک است.
تمرکز فعلی رژیم اوکراین بر روی دریافت جنگنده از غرب است. هرچند به گفته‌ی نویسنده‌ی مقاله‌ی حاضر، بهترین گزینه برای کی‌یف به‌روز رسانی جنگنده‌های موجود اوکراین به‌منظور استفاده از تسلیحات غربی است؛ با این حال کی‌یف اصرار به دریافت جنگنده‌های غربی دارد.
در 8 فوریه‌ی 2023 و در پی سفر زلینسکی به لندن و دیدار با نخست‌وزیر انگلیس، دو طرف برای آموزش خلبانان اوکراینی به توافق رسیدند. اما در آن سوی اقیانوس اطلس، دولت بایدن مخالفت خود با اهدای جنگنده‌های امریکایی F-16 را به صراحت اعلام کرد. هرچند که در دیدگاه نویسنده‌ی این گزارش و با استناد به گذشته، این مخالفت واشینگتن ممکن است پایدار نباشد.
پیش‌تر و در پی جنجال‌ها بر سر موضوع ارسال تانک به اوکراین، فشارهای سیاسی ابتدا از جانب لهستان و به تدریج از جانب دیگر اعضای ناتو بر آلمان آغاز و سپس تشدید شد. فشارهایی که با هدف جلب رضایت برلین به‌منظور صدور اجازه‌ی اهدای تانک‌های آلمانی لئوپارد که در اختیار ارتش‌های ناتو است به اوکراین صورت گرفت. برلین نیز متعاقباً شرط صدور اجازه‌ی تانک‌های لئوپارد را منوط به ارسال تانک‌های آبرامز امریکا کرد؛ اقدامی که با تحت فشار گذاشتن امریکا نهایتاً منجر به صدور اجازه‌ی ارسال 31 عراده تانک آبرامز امریکایی به اوکراین شد. در نتیجه افزایش فشارها بر امریکا می‌تواند منجر به به پذیرش طرح آموزش خلبانان اوکراینی با جنگنده‌های امریکایی از سوی واشینگتن شود؛ اقدامی که نیازهای سیاسی میان‌مدت را برطرف می‌کند.
کمبود منابع مالی برای حمایت از اوکراین
در دسامبر 2022 کنگره‌ی امریکا 45 میلیارد دلار به جنگ اوکراین اختصاص داد. مبلغی که هزینه‌های جنگ را تا 30 سپتامبر2023 پوشش می‌دهد. این یعنی 45 میلیارد دلار برای 9 ماه، از ژانویه تا سپتامبر2023 معادل 5 میلیارد دلار برای هر ماه. اما در سال 2022 برای 10 ماه (مارس تا دسامبر) مبلغ 67 میلیارد دلار به جنگ اوکراین اختصاص داده شد، معادل ماهانه 6.7 میلیارد دلار. این یعنی اگر روند هزینه‌های جنگ اوکراین مانند سال 2022 پیش برود، بودجه‌ی 45 میلیارد اختصاص یافته تا پایان سپتامبر 2023 نه در سپتامبر بلکه 75 روز زودتر و در اواسط جولای به پایان می‌رسد.
با توجه به این آینده‌ی احتمالی، ممکن است واشینگتن خواهان کاهش شدت جنگ و حتی آتش‌بس اعلام شود. در غیر این صورت دولت بایدن باید برای درخواست بودجه‌ی اضافه به‌منظور ادامه‌ی جنگ، به کنگره برود.
ریسک افزایش کمک‌های نظامی به اوکراین
یکی از اهداف امریکا از اختصاص کمک‌های نظامی به اوکراین، آماده‌سازی کی‌یف برای ضدحمله‌ی بهار است. اما این سیاست سه خطر را در پی دارد:
- با توجه به فاصله‌ی کوتاه ی که تا بهارباقی است، احتمال آموزش مناسب اوکراینی‌ها برای کار با تسلیحات غربی کاهش می‌یابد. این امر به افزایش تلفات و نابودی تسلیحات اوکراین منجر خواهد شد.
- افزایش کمک‌های نظامی برای تجهیز و آموزش ارتش اوکراین، فشار بیشتری را به بودجه‌ی 45 میلیارد دلاری وارد می‌کند. بودجه‌ای که باید هزینه‌های جنگ را تا پایان سپتامبر 2023 تامین کند. این یعنی اتمام پیش از موعد این بودجه و اجبار بایدن به ارائه‌ی درخواست اختصاص کمک‌های مالی بیشتر به کنگره.
- اختصاص هزینه‌های بیشتر به ضدحمله‌ی بهار اوکراینی‌ها و دست نیافتن این عملیات به نتایج مطلوب، می‌تواند موجب افزایش انتقادها به کمک‌های مالی-نظامی به اوکراین شود.
افزایش کمک مالی به اوکراین، به افزایش تقابل سیاسی ختم خواهد شد. به گزارش CSIS حمایت‌ها از کمک مالی-نظامی، در امریکا فراجناحی است. با این حال به اعتراف نویسنده، در فضای سیاسی امریکا، روندهایی در مخالفت با کمک‌های نظامی-مالی به اوکراین، در حال شکل‌گیری است. روندهایی که شاید اکنون جامع و فراگیر نیستند، اما می‌توانند تاثیرگذار باشند.
در این راستا به طرح نماینده‌ی جمهوری‌خواه کنگره، متیو گئتز اشاره شد. طرحی که طی آن وی خواستار توقف کمک‌ها به اوکراین و تلاش طرف‌های درگیر در جنگ به‌منظور دستیابی به صلح شد.
در اکتبر 2022 نیز30 نماینده‌ی دموکرات کنگره با امضای نامه‌ای از دولت بایدن خواستند تلاش‌های خود را صرف پایان دادن به جنگ، آغاز گفت‌‌وگوی مستقیم با روسیه و دستیابی به توافق جدید امنیتی اروپا که مورد پذیرش همه‌ی طرف‌ها باشد، بنماید. البته این 30 نماینده تحت فشار کاخ‌سفید مجبور به پس‌گرفتن نامه‌ی خود شدند. به گفته‌ی محققِ نگارنده‌ی این گزارش، اصلی‌ترین مخالفان کمک‌های نظامی-مالی امریکا به اوکراین، از جناح راست و همچنین جناح چپ مترقی هستند.
نیاز به پیروزی
با توجه به مطالب مندرج در این گزارش CSIS به نظر می‌رسد امریکا در تلاش است این دیدگاه را نهادینه کند که افزایش کمک به اوکراین منجر به پیروزی اوکراین و در نتیجه پایان جنگ خواهد شد. این تلاش برای مقابله با این باور است که امریکا خود را متعهد به پشتیبانی از یک جنگ بی‌پایان کرده است.
در این راستا توجه به این نکته مهم است که به گفته‌ی نویسنده‌ی این گزارش، هم روسیه و هم اوکراین در حال آماده‌سازی یک عملیات تهاجمی هستند. روسیه از طریق تجمیع نیروها و افزایش حجم عملیاتهای خود در دونباس و اوکراین از طریق دریافت تسلیحات بیشتر و آموزش نیروهای خود در اروپا، اگر در این دوئل نظامی اوکراین بتواند نتیجه‌ی مطلوبی به دست آورد، موضع جناح سیاسی حامی پشتیبانی از جنگ اوکراین در واشینگتن تقویت می‌شود.
فساد
به‌منظور حفظ حمایت‌ها از پشتیبانی مالی از اوکراین، به‌تازگی رژیم کی‌یف چند مقام دولتی را به اتهام فساد مالی اخراج کرده است. امریکا نیز با ایجاد یک ساختار حسابرسی در تلاش است سرنوشت کمک‌های مالی به اوکراین را شفاف کند. به اذعان نویسنده هرگونه اخباری در مورد اختلاس کمک‌های مالی امریکا به کی‌یف توسط مقامات اوکراینی یا فروش تسلیحات اهدایی در بازار سیاه، می‌تواند حمایت فراجناحی امریکا از پشتیبانی مالی اوکراین را به خطر می‌اندازد.
نگارنده وضعیت فساد حاکم بر کی‌یف در ابعادی توصیف کرد که حتی 27 میلیون دلار صرف شده‌ی واشینگتن در این رابطه هم نتوانسته از دلارهای اهدایی به اوکراین حفاظت کند.
پیشنهاد
در نهایت مشاور اندیشکدهی CSIS برای مبارزه با فساد حاکم بر رژیم اوکراین، افزایش حمایت‌ها و بالا رفتن مقبولیت امر پشتیبانی مالی-نظامی از اوکراین، دو پیشنهاد مطرح می‌کند:
- افزایش نظارت بر کمک‌های اهدایی به اوکراین از طریق کنگره با ایجاد ساختارهای نظارتی، برگزاری جلسات استماع و صدور دستور حسابرسی.
- تغییر فاز اقتصادی کمک‌ها به فاز نظامی، به شکلی که کمک‌های تسلیحاتی درصد بیشتری از سبد کمک‌های امریکا از اوکراین را شامل شود.
این اقدام دو مزیت دارد:
- از آنجا که کمک‌های تسلیحاتی بر روی نتیجه‌ی جنگ تاثیر دارد، درخواست بودجه برای ارائه‌ی کمک تسلیحاتی به اوکراین برای کنگره قابل قبول‌تر است.
- دیدگاه ارائه‌ی کمک‌های اقتصادی برای تامین نیازهای ضروری اوکراین در مقابل نیاز جامعه‌ی آمریکا به تسهیلات و کمک‌های مالی، آسیب‌پذیر است. این موضوع ممکن است به مقاومت بیشتر برای ارائه‌ی کمک‌های اقتصادی به اوکراین منجر شود. از سوی دیگر تمایل دیگر کشورها برای ارائه‌ی کمک‌های نرم‌تر اقتصادی به نسبت کمک‌های سخت‌تر تسلیحاتی، بیشتر است.
در نتیجه این کشورها می‌توانند با ارائه‌ی کمک‌های اقتصادی را بر دوش بگیرند و امریکا بر روی کمک‌های نظامی متمرکز شود.
در پایان اندیشکدهی امریکایی CSIS متذکر می‌شود:
«در آینده، مسیر روان کمک‌های آمریکا به اوکراین دچار مخاطره‌هایی خواهد شد. مخاطراتی که نهایتا منجر به تغییر سیاست‌های واشینگتن در این زمینه می‌شود».
* این مقاله خلاصه و ترجمه‌ای از گزارش زیر است:
https://www.csis.org/analysis/whats-future-aid-ukraine
