کلاه گشادی که مادورو سر بایدن گذاشت

با وجود توافق دولت ونزوئلا و آمریکا برای تعلیق 6 ماهه تحریم نفتی در ازای حضور مخالفان دولت مادورو در انتخابات ریاست‌جمهوری، اما این توافق به بن‌بست رسید و ونزوئلا پس از انتفاع بیش از 2 میلیارد دلاری از فروش نفت حاضر به تایید صلاحیت ماچادو شاخص‌ترین چهره اپوزیسیون نشد.

یادداشت از سید احسان حسینی

***

17 اکتبر 2023 بود که دولت مادورو و بایدن به یک توافق سیاسی موقت دست یافتند. طبق این توافق، مجوز عمومی جدید صادر شده توسط وزارت خزانه‌داری آمریکا به ونزوئلا اجازه می‌داد که تا 6 ماه آینده یعنی تا 17 آوریل 2024، بدون محدودیت تحریمی نفت خود را تولید و به بازارهای منتخب صادر کند.

مابه‌ازای این امتیاز نفتی نیز واشنگتن تا پایان نوامبر سال گذشته میلادی به کاراکاس مهلت داده تا لغو ممنوعیت نامزدهای ریاست جمهوری مخالفان را آغاز کند و شروع به آزادی زندانیان سیاسی و آمریکایی‌های “به اشتباه بازداشت شده” کند. در صورتی که مادورو به خواسته‌های سیاسی آمریکا تن ندهد، معافیت‌های تحریمی تمدید نشده و تحریم‌ها بعد از 6 ماه فعال خواهند شد.

رویکرد دولت ونزوئلا در مواجهه با تحریم نفتی آمریکا چه بود؟

اما این توافق در بلندگوهای نزدیک به غرب در ایران به گونه‌ای روایت شد که گویا ونزوئلا نیز تسلیم آمریکا شده و به امتیازدهی سیاسی در مقابل حل مشکلات اقتصادی ناشی از تحریم رضایت داده است. سپس با اشاره به تجربه ونزوئلا، نسخه احیای برجام در فضای رسانه‌ای کشور تجویز می‌شد.

البته ماجرای توافق موقت ونزوئلا با آمریکا، کاملا با ماجرای برجام و مذاکره با آمریکا از موضع ضعف تفاوت داشت، زیرا برخلاف تجربه دولت روحانی در ایران، دولت مادورو در ونزوئلا ابتدا در همکاری با کشورهای همسو و انجام اصلاحات داخلی، تحریم آمریکا را تا حد قابل قبولی بی‌اثر کرده و سپس وارد مذاکره با آمریکا شد.

طبق آمار بانک مرکزی ونزوئلا، تورم نقطه به نقطه این کشور از ماه می ۲۰۲۱ وارد روند نزولی و گذر از ابرتورم‌های بیش از ۲۰۰۰ درصدی شد تا جایی‌که در سال ۲۰۲۲ تورم ماهانه این کشور به کمتر از ۲ درصد رسید.

نیکولاس مادورو رئیس‌جمهور ونزوئلا در مصاحبه‌ای در ژانویه ۲۰۲۳ دلیل عبور از ابرتورم را صلاح نظام مالیاتی، توسعه صنایع تکمیلی، خودکفایی در کشاورزی و توسعه بخش مسکن معرفی می‌کند.

همچنین طبق گزارش اویل پرایس با عنوان «U.S. sanctions against Venezuela have failed»، حضور فنی و مهندسی ایران در ۷ پروژه راهبردی ونزوئلا و بازسازی صنعت نفت این کشور و احیای تولید و صادرات نفت منجر به احیای اقتصاد نفت‌محور ونزوئلا و شکست تحریم نفتی شده است.

تصویر 1

در نتیجه همه شواهد حکایت از این دارد که اتفاقا راهبرد مادورو در مواجهه با تحریم، در بی‌اثر کردن تحریم تعریف می‌شد نه مذاکره و امتیازدهی سیاسی به آمریکا؛ موضوعی که باعث شد در توافق اکتبر 2023 با آمریکا نیز از موضع قدرتمندی وارد شود.

توافق مادورو با بایدن چه تفاوتی با برجام داشت؟ 

همچنین طراحی گام‌های اجرایی و تعهدات دو طرف در توافق ونزوئلا و آمریکا نیز کاملا متفاوت با نسخه برجام بود، بدین صورت که در این توافق ابتدا آمریکا تحریم‌های نفتی علیه این کشور را به حالت تعلیق درآورد و مابه‌ازای آن قرار شد مادورو نیز در آینده زمینه حضور نماینده جبهه مخالفان در انتخابات امسال ریاست‌جمهوری ونزوئلا را ایجاد کند، یعنی اول مادورو امتیاز نفتی از آمریکا را گرفت و سپس قرار شد که امتیاز سیاسی به این کشور بدهد.

نکته جالب اینکه انتخابات ریاست جمهوری ونزوئلا درحالی قرار است در 28 جولای سال جاری میلادی برگزار شود که هنوز آرایش مخالفان دولت مادورو در هاله‌ای ابهام قرار دارد. نیکلاس مادورو از حزب سوسیالیست که از سال 2013 قدرت را در دست دارد، گفته که برای یک دوره شش ساله دیگر نامزد خواهد شد اما در طرف دیگر، ماریا کورینا ماچادو شاخص‌ترین چهره اپوزیسیون رد صلاحیت شده است.

به بیان دیگر، دولت مادورو 6 ماه از فرصت تعلیق تحریم‌های نفتی برای افزایش تولید و صادرات نفت و کاهش تخفیف نفتی استفاده کرده اما در موعد امتیازدهی سیاسی به آمریکا در انتخابات ریاست‌جمهوری سنگ‌اندازی کرده است، ماجرایی که در برجام دقیقا برعکس اتفاق افتاد. پس علاوه بر راهبرد بی‌اثر کردن تحریم، در تاکتیک نیز بین توافق مادورو با بایدن و روحانی با اوباما تفاوت‌های جدی وجود دارد.

سود بیش از 2 میلیارد دلاری مادورو بدون امتیازدهی سیاسی

بررسی آمار تولید نفت ونزوئلا از سازمان اوپک به خوبی گویای این اتفاق است که ونزوئلا در مواجهه با تحریم، ابتدا به ایران اتکا کرده و سپس در معامله با آمریکا نیز تولید نفت خود را افزایش داده است.

طبق این آمار، در 6 ماه تعلیق تحریم نفتی ونزوئلا، این کشور توانست میانگین تولید نفت خود را از 734 به 799 هزار بشکه در روز برساند و روزانه 65 هزار بشکه افزایش دهد.

تصویر 2

همچنین طبق گزارش رویترز، قیمت هر بشکه نفت ونزوئلا قبل تعلیق تحریم 20 دلار کمتر از برنت بوده و بعد از آن به 11 دلار کاهش یافته است. بدین ترتیب با یک محاسبه سرانگشتی، دولت مادورو در 6 ماه تعلیق تحریم حدود 2 الی 3 میلیارد دلار از افزایش درآمد نفتی سود کرده است؛ آن هم بدون امتیاز سیاسی به مخالفان در انتخابات ریاست‌جمهوری حداقل تا به امروز.

در نتیجه، وب‌سایت وزارت خزانه داری روز گذشته اعلام کرد که ایالات متحده مجوزی را که به طور گسترده تحریم‌های نفتی ونزوئلا را کاهش داده بود را تمدید نکرده و در واکنش به عدم انجام برخی تعهدات انتخاباتی رئیس‌جمهور نیکلاس مادورو، اقدامات تنبیهی را مجدداً اعمال کرد.

طبق مجوز جدید 45 روز به شرکت‌های فعال در حوزه انرژی فرصت داده شده که تا 31 مه فعالیت خود در ونزوئلا را پایان دهند. مقامات واشنگتن روز چهارشنبه گفتند مجوز تمدید نخواهد شد.

در مجموع دولت مادورو با اتکای به راهبرد بی‌اثر کردن تحریم در مذاکره و توافق با آمریکا ابتدا منافع خود را تامین کرده و منافع آمریکا را به آینده‌ای دور حواله داد؛ حواله‌ای که البته پاس نشد.